Nếu bạn yêu thích phong cách nhà gỗ truyền thống Việt Nam, chắc hẳn bạn không thể bỏ qua cột cái – một chi tiết kiến trúc đặc trưng và mang nhiều ý nghĩa văn hóa. Cột cái không chỉ là một phần của kết cấu nhà gỗ, mà còn là biểu tượng của sự bền vững, phú quý và hạnh phúc. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn về cột cái nhà gỗ là gì, vị trí và vai trò của nó trong kết cấu nhà gỗ, chất liệu và kích thước của cột cái, cách chọn và xử lý cột cái, và các kiểu hoa văn trên cột cái.
Cột cái là gì?
Theo Wikipedia : “Cột cái: cột chính của nhà đặt ở hai đầu nhịp chính tạo chiều sâu cho gian giữa. Nối hai cột cái là câu đầu. Cột quân hay cột con: cột phụ ngắn hơn cột cái, nằm ở đầu nhịp phụ hai bên nhịp chính. Khác biệt chiều cao của cột cái và cột con tạo ra độ dốc của mái nhà.”
Cột cái nhà gỗ
Cột cái là tên gọi của cột chính ở giữa nhà gỗ. Cột cái thường được đặt ở phòng khách hoặc phòng thờ tổ tiên. Cột cái có vai trò quan trọng trong việc chịu lực và giữ cho mái nhà không bị lệch hay sụp đổ. Cột cái cũng là nơi treo các vật phẩm phong thủy như tranh, đèn lồng, chuông gió… để mang lại may mắn và bình an cho gia chủ.
Vị trí và vai trò của cột cái trong kết cấu nhà gỗ
Cột cái thường được đặt ở vị trí trung tâm của nhà gỗ, song song với hướng nhìn ra ngoài. Cột cái có vai trò quan trọng trong kết cấu nhà gỗ đảm nhận chức năng kết nối giữa các cột phụ khác để tạo thành khung xương cho nhà gỗ. Cột cái cũng là điểm tựa cho các dầm ngang và dầm chéo để hỗ trợ cho mái nhà. Ngoài ra, cột cái còn có ý nghĩa tâm linh, là nơi thờ cúng tổ tiên và các vị thần bảo hộ. Cột cái được coi là linh hồn của ngôi nhà, nên khi xây dựng hay sửa chữa nhà gỗ, người ta rất chú ý đến việc lựa chọn và xếp đặt cột cái.
Chất liệu và kích thước của cột cái
Cột cái thường được làm từ gỗ tự nhiên có độ bền cao, chịu được sâu mọt và ẩm mốc. Các loại gỗ phổ biến để làm cột cái là gỗ lim, gỗ mun, gỗ hương… Các loại gỗ này có màu sắc đẹp, vân gỗ rõ nét và khả năng chống cong vênh tốt. Kích thước của cột cái phụ thuộc vào diện tích và chiều cao của nhà gỗ. Thông thường, đường kính của cột cái dao động từ 30-50 cm, chiều cao từ 3-6 m.
Cách chọn gỗ và xử lý gỗ để làm cột cái
Để chọn gỗ và xử lý gỗ để làm cột cái, bạn cần lưu ý những điều sau:
- Chọn gỗ có độ bền cao, chịu được sự ảnh hưởng của thời tiết và côn trùng. Một số loại gỗ phổ biến là gỗ lim, gỗ sến, gỗ hương, gỗ mun.
- Chọn gỗ có đường kính lớn, ít nứt nẻ và cong vênh. Gỗ càng to càng tốt vì nó sẽ tạo ra cột cái chắc chắn và đẹp mắt.
- Xử lý gỗ bằng cách sấy khô, bôi dầu hoặc sơn chống mối mọt. Đây là những biện pháp giúp bảo vệ gỗ khỏi ẩm mốc và tăng tuổi thọ của cột cái.
- Làm cột cái bằng cách đục lỗ ở hai đầu gỗ và nối với nhau bằng chốt gỗ hoặc bulông. Cột cái nên được đặt thẳng đứng và cố định với móng nhà bằng xi măng hoặc đá.
Các kiểu hoa văn trên cột cái nhà gỗ
Các kiểu hoa văn trên cột cái nhà gỗ là một trong những nét đặc trưng của kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Các hoa văn không chỉ mang tính thẩm mỹ cao, mà còn thể hiện được tinh thần, triết lý và văn hóa của người xưa. Các kiểu hoa văn thường gặp trên cột cái nhà gỗ có thể kể đến như:
- Hoa văn tứ quý : gồm tùng, cúc, trúc và mai, đại diện cho bốn mùa trong năm, biểu tượng cho sự bền vững, thanh cao, thanh tịnh và tươi mới.
- Hoa văn tứ quả : gồm đào, lê, thủ và lựu, đại diện cho bốn loại quả có ý nghĩa phong thủy, biểu tượng cho sự sung túc, đoàn viên, trường thọ và phú quý.
- Hoa văn hoa sen : là quốc hoa của Việt Nam, biểu tượng cho sự tinh khiết, trong sáng và đẹp đẽ. Hoa sen cũng là loài hoa liên quan đến Phật giáo, biểu tượng cho sự giác ngộ và giải thoát.
- Hoa văn hoa mai : là loài hoa nở vào dịp Tết Nguyên Đán, biểu tượng cho sự khởi sắc, may mắn và hạnh phúc. Hoa mai cũng là loài hoa được yêu thích của các nhà thơ, họa sĩ.
Các kiểu hoa văn trên cột cái nhà gỗ được các nghệ nhân đục chạm bằng tay với kỹ thuật cao và tinh tế. Các hoa văn không chỉ làm đẹp cho ngôi nhà, mà còn mang lại những điều tốt lành cho gia chủ và con cháu.
Kết luận
Cột cái nhà gỗ là một trong những cấu kiện quan trọng nhất của kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Đây là cột chịu lực chính cho toàn bộ ngôi nhà, có kích thước to nhất và được đặt ở hai đầu nhịp chính bên trong nhà. Cột cái còn có tác dụng thể hiện địa vị và phong thủy của gia chủ, thường được trang trí các hoa văn chạm khắc tinh xảo. Cột cái cũng là nơi đặt bàn thờ tổ tiên và các vật phẩm linh thiêng. Cột cái là một phần không thể thiếu trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền, là biểu tượng của sự bền vững và trường tồn qua nhiều thế hệ.
